Topuğun üstünde, baldır kaslarının alt kısmında yer alan aşil tendonu, vücuttaki en kuvvetli tendondur. Koşma ve yürüme esnasında önemli görevler üstlenir. Aşil tendonu güçlüdür, ancak sınırlı kan akışı ve üzerindeki gerilimin çok olması gibi nedenlerden ötürü yaralanmaya oldukça açık bir dokudur. Bu yüzden en sık kopan tendon olarak bulunur. Pek, aşil tendonu kopması neden olur? Nasıl tedavi edilir? Detaylar yazımızda.
Kasların kemiklere tutunmasını sağlayan bağlara tendon ismi verilir. Aşil tendonu; alt bacağın arka kısmında bulunan ve baldır kasını topuk kemiğine bağlayan, en büyük tendondur. Aşil tendonu devamında kalkaneus kemiğine bağlanır. Bu tendonunu koruyan içi sıvı dolu yastıkçıklar topukta bulunur.
Bu tendon, vücuttaki en büyük ve en güçlü tendondur. Baldırdaki kaslar kasıldığında aşil tendonu topuğu çeker. Bu fiil yürüme, koşma ya da zıplama esnasında parmak ucunda durmayı sağlar. Aşil tendonu güçlüdür, ancak sınırlı kan akışı ve üzerindeki gerilimin çok olması gibi nedenlerden ötürü yaralanmaya oldukça açık bir dokudur.
Aşil tendonu kopması, travma sonucu veya kendiliğinden gelişebilir. Baldır kaslarını topuğa bağlayan bu güçlü tendon, kısmen veya tamamen yırtılabilir. En sık kopan tendon olan aşil tendonudur ve bu durum akut veya kronik olabilir.
Dokudaki kopma yaşa bağlı olarak özellikle iki yaş çok görülür. 30-40 yaş aralığında erkeklerde görülen aşil tendonu kopması, genellikle basketbol veya raket sporlarına katılım sonucu oluşur. 60 yaşında yaygın olan kopmalar ise daha çok kadınları etkiler ve merdiven çıkma gibi günlük aktivitelerden dolayı oluşur.
Bu tahminlere rağmen tendonu kopmasına neden olan etken, henüz bulunmamıştır. Ancak vakaların çoğunda kastaki ani ve güçlü gerilmeler kopmaya yol açar. Kendiliğinden gelişen kopmalar ise çoğunlukla önceki tendon hastalıkları ile bağlantılıdır. Yanı sıra;
Aşil tendonunda kopmanın kesin olarak neden kaynaklandığı bilinmemektedir. Ancak bu kopmaya etken olabilecek etkenler; indirekt travmalar, mekanik, vasküler (damarsal) ve doku kalitesindeki zayıflık olmak üzere üç farklı başlıkta incelenebilir.
Mekanik: Diz açık ve uzatılmış haldeyken ayak bileğinde ani öne doğru bükülme gibi bir fiil yapılması yük altında ve gergin olan tendonun yükünü artırarak kopmasına neden olabilir.
Vasküler (Damarsal): Aşil tendonu damar yönünden akir bir yerde bulunur. Bu yüzden kopmaya elverişlidir.
Doku kalitesinin düşük olması: Tendinit, ani yaralanma sonucu oluşan tendonun inflamasyonudur. Tendinozis ise kronik yaralanmalar ile tekrarlayan ve yırtılmaların görüldüğü dejeneratif bir süreçtir. Bu iki durum da tendonun kolay bir şekilde kopmasına sebep olur.
Aşil tendonu kopması teşhisi için ilk olarak hekim tarafından hastaya doktorlar tarafından hastalık ile ilgili bazı sorular sorulur. Daha sonra yapılan muayenede bazı özel teknikler kullanılır. Bu anlamda aşil tendonu kopmalarında Thompson testi denilen baldır sıkma testi, teşhis için önemlidir. Test için hasta yüzükoyun yatarken baldır elle sıkılırken ayağın arkaya doğru bükülmesi gözlenir. Şayet aşil tendonu kopmuşsa yapılan test ile ayakta arkaya doğru bükülme görülmez.
Hastanın yürümesi ve ayağı arkaya doğru bükme hareketi yapmasında halinde ise çoğu zaman aşil tendonu kopması gözden kaçabilir. Bu yüzden MR veya ultrason görüntüleme yapılabilir. Teşhis için kullanılan diğer bir test ise Matles testidir. Bunun için de hasta yüzükoyun yatarken diz yukarı doğru 90 derece dik konumlandırılır. Her iki ayak da gözlenir ve herhangi bir fark olup olmadığına bakılır. Thompson testi gibi olmasa dahi hassasiyeti yüksek bir testtir.
Aşil tendonu kopması için yapılacak tedavi, durumun akut ya da kronik olmasına bağlı olarak farklılık gösterir. Akut aşil tendonu kopmasında kişiye göre cerrahi ya da cerrahi dışı tedavi seçenekleri planlanabilir. Kronik kopmalarda ise çoğunlukla hastaların gücünün ve ayak hareket fonksiyonlarının sağlanması için cerrahi girişim yapılır.
Cerrahi işlem yapılması gereken hastalarda fiziksel aktivite düzeyini ve sağlığı etkileyebilecek diğer risk faktörleri göz önüne alınarak tedavi uygulanır. Ameliyat dışı tedavide ise ayak bileğine alçı yapılarak hareket kısıtlaması uygulanır. Alçı uygulanan hasta, düzenli aralıklarla kontrol edilerek aşil tendonundaki iyileşme kontrol edilir. Bilhassa cerrahi operasyonların sebep olabileceği komplikasyon ve yaralanmadan kaçınmak için bu tedavi uygulanabilir.
Aşil tendonu kopması tedavi edilmediği zaman ciddi problemlere neden olur. Bu yüzden ayak bileğinin arkaya doğru hareketinde sorunu olan ya da baldır ağrısı olan kişilerin mutlaka hekime başvurmaları gerekir.
