Sağlıklı bir yaşam için düzenli bir hayat sürmek oldukça önemlidir. Bu yüzden, vücut için gerek fizyolojik gerek psikolojik açıdan birçok olumlu katkısı olan melatonin hormonunun salgılanması için düzenli bir uyku şarttır. Son yıllarda kent hayatının düzensizliklerinden dolayı yeteri kadar bu hormonu üretemeyen ve uyku bozukluğu yaşayan kişilerin sayısı arttı. Bu nedenle özellikle kişide uyku düzeni sağlamak adına gıda takviyesi formunda takviye hapları geliştirildi. Peki, bu hormon nedir? Ne işe yarar? Cevaplar yazımızda.
Sağlıklı bir yaşam için düzenli bir hayat sürmek oldukça önemlidir. Bu yüzden, vücut için gerek fizyolojik gerek psikolojik açıdan birçok olumlu katkısı olan melatonin hormonunun salgılanması için düzenli bir uyku şarttır. Son yıllarda kent hayatının düzensizliklerinden dolayı yeteri kadar bu hormonu üretemeyen ve uyku bozukluğu yaşayan kişilerin sayısı arttı. Bu nedenle özellikle kişide uyku düzeni sağlamak adına gıda takviyesi formunda takviye hapları geliştirildi. Peki, bu hormon nedir? Ne işe yarar? Cevaplar yazımızda.
Melatonin, insan beyninde salgılanan vücudun doğal uyku düzenini ve biyolojik saatini düzenleyen bir hormondur. Beynin altında bulunan pineal bez diğer adıyla epifiz bezi tarafından salgılanır. Melatonin hormonu ayrıca; vücut kan basıncını, mevsimsel üreme dürtülerini yani günlük döngü ile değişen sirkadeyn ritmi de düzenler. Bu hormon, mide, bağırsak, kemik iliği, retina, deri ve akyuvar hücreleri tarafından az bir miktarda üretilen melatonin, havanın kararmasıyla birlikte insan vücudunda sentezlenir. Bu yüzden kişinin vücudundaki melatonin seviyesi uyku düzenine bağlı olarak değişir. Vücuttaki melotonin seviyesini artırmak yatak odasının karanlık olması oldukça önemlidir. Ayrıca bitkilerde oksidatif strese karşı üretilen melatonin bazı gıdalarda da bulunur.
Havanın kararması ile birlikte salınımı başlar. Uyku ve uyanıklık zamanının belirlenmesinde önemli bir rol oynar. Gece saatlerinde salınımı tavan yapan bu hormon güneş ışınları ve yapay ışıklar altında ise çok az seviyelere gelir. Bağışıklık sisteminin güçlenmesi ve biyoritmin düzenli çalışmasını sağlayan melatoninin diğer işlevleri ise şu şekildedir:
Melatonin hormonun vücuda olan olumlu özelliklerinden dolayı takviye edici gıda formu geliştirilmiştir. Gıda takviyesi veya ilaç olarak alınan melatonin hapı genellikle laboratuvar ortamında sentetik olarak üretilir.
Bu takviye hormon yaygın olarak jetlag; saat farkı olan bölgeler arası yapılan uçak seyahatlerinde uyku düzeninim bozulması ve vardiyalı çalışma sonucu oluşan uyku bozulmalarının tedavisinde doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır. Uykunun yanı sıra vücut için antioksidan etkisi sağlayarak hastalıklara karşı korunma ve depresyon belirtilerini azalttığı da söylenir. Fakat takviye desteğinin etkileri hakkında kullananların görüşleri haricinde çalışmalar devam etse de henüz kesin bilimsel kanıtlar yoktur.
Takviyeyi kullanmadan önce mutlaka bir uzman doktora başvurulması gerekir. Hastanın ihtiyacına göre ayarlanan dozu doktor belirler. Oral yolla hap olarak, dil altına hap olarak veya cilt üzerine jel şeklinde kullanılır. Ya da hekim gözetiminde enjeksiyon ile vücuda uygulanır.
Hasta takviye aldıktan sonra 4-5 saat süre ile araç veya herhangi bir makine kullanmamalıdır. Bu hormon çeşitli ilaçlar ve kafein ile etkileşerek bazı olumsuz etkileri meydana getirebilir. Vücutta bulunması gerekenden fazla olduğunda ise mevcut sağlık sorunlarının ağır geçmesin neden olabilir. Şeker hastalarının kan şekeri oranını yükseltebilir. Bu yüzden, özellikle diyabetli hastalar takviye alırken kan şekerlerini çok iyi takip etmelidir. Ayrıca kanama bozukluğu rahatsızlığı olan kişilerde kanamanın artmasına neden olabilir. Bunların haricinde ise melatoninin yan etkileri şu şekildedir:
Bu etkilerin düşük dozlarda asgari seviyelerde görüldüğü saptanmıştır.
Bu hormonun salgınsına yardım edecek doğal olarak bazı besinler vardır. Bu besinlerden bazıları:
Uyku problemleri için alınan ilaç genellikle 0,2 - 3 mg arasında olmalıdır. En düşük dozda alınmaya başlanmalıdır. İlaç almak ve miligramı arttırmak için doktorunuza başvurmalısınız.
Kadınlarda sık sık ağızdan melatonin almak veya enjekte ettirmek doğum kontrolü sağlayamay yardımcı olur. Bu yüzden hamile kalmak isteyen kadınlara düşük dozlarda ne etki edeceği hakkında net bir veri yoktur. Aynı şekilde gebelikte de hormonun kullanılmasının net bir araştırma verisi bulunmadığı için hamile veya hamilelik planı olan kadınların takviye kullanmaları önerilmez.
Çocuklarda gelişim dönemi olan ergenlikte hormonun kullanılmasının riskli durumlara yol açabileceği düşüncesi bulunur. Bu yüzden tıbbi bir zorunluluğu olmadıkça çocuklarda melatonin kullanımı tercih edilmez.
Hormon hakkında henüz kesin bilimsel veriler olmaması ve bazı yan etkilerinden dolayı kullanmak isteyenlerin mutlaka bir uzman hekime danışması oldukça önemlidir.
