Pnömotoraks Nedir?
Pnömotoraks, bazı etkenlerden ötürü akciğerlerde bulunan havanın akciğer dışındaki dokulara kaçmasıdır. Pnömotoraks olması halinde hava göğüs kafesi ile akciğerler arasındaki boşluğa dolarak akciğerlere baskı yapar ve akciğer havasını kaybederek büzüşür. Bu durum oluştuğu bölgeye ve şiddetine bağlı olarak hayatı tehdit edebilen bir soruna dönüşebilir. Yanı sıra küçük çaptaki pnömotorakslarda önemli derecede belirtiler gelişmeyebilir.
Pnömotoraks Neden Olur?
Akciğer sönmesi genellikle, zayıflamış veya kistleşmiş durumda olan akciğerlerde, bazı dış veya iç etkenlerin akciğer dokusuna zarar vermesi ile gelişir. Pnömotoraks oluşma nedenlerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
- Primer pnömotoraks: Belirli bir etken olmaksızın kediliğinden oluşan pnömotoraks durumudur. genellikle uzun boylu, zayıf genç erkeklerde görülür. Altta yatan yapısal bir sağlık problemi bulunabilir.
- Sekonder pnömotoraks: KOAH, anfizem veya benzeri hastalıklardan dolayı akciğerlerde bulunan kistik yapıların hava kaçırması ile gelişir.
- Basit pnömotoraks: Akciğerlerden hava kaçağı olmasına karşın belirgin bir doku ve organ zararı olmaması durumudur.
- Açık pnömotoraks: Bazı dış etkenlerden dolayı hasar görmesi ile hava kaçışını direkt olarak dışarı vermesidir. Bu durumda hasarlanan akciğer tamamen söner ve diğer akciğer sönenin yerine doğru kayar. Doğru tedavi ile acil müdahale gerektiren bir durumdur.
- Tansiyon pnömotoraks: Bilhassa akciğere dışarıdan yüksek şiddette bir darbe gelmesi ile akciğerin hasar görmesi sonucu kaçan havanın akciğer ile göğüs kafesi arasına sıkışmasına denir. Bu durum her soluk alış verişinde kaçan havanın artmasına ve ciğerin tamamen sönmesine neden olur. Boşlukta biriken hava şişe sıkışarak baskı yapar ve iç organlardaki kan akışını engeller. Acil müdahale ile tedavi edilmez ise kalp yetmezliği ve ölüm ile sonuçlanabilen ciddi bir durumdur.
- Travmatik pnömotoraks: Genellikle akciğerlere açık şekilde yapılan herhangi bir işlem sonucu gelişen açık pnömotorakstır.
Pnömotoraks Belirtileri Nelerdir?
Akciğer sönmesi diye de bilinen pnömotoraks bazen ciddi biçimde hayatı tehdit eden boyutlara gelebilir. Akciğer sönmesi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Özellikle pnömotoraksın oluştuğu bölgede ani gelişen bıçak saplanır türde bir ağrı
- Göğüste sıkışma hissi
- Akciğerlerdeki nefes açlığına bağlı olarak hissedilen nefes darlığı
- Gelişen nefes açlığını bastırmak için gelişen hızlı soluk alıp verme
- Hava açlığı dolayısıyla akciğerlerde büzüşme olmasından ötürü öksürük refleksi oluşması
- Akciğer büzüşmesi ile beraber boşlukta biriken havanın kalbi etkilemesi sonucu oluşan çarpıntı
- Hava kaybından dolayı oluşan halsizlik
- Uzun süren hava kaybının sebep olduğu oksijen yetersizliği nedeniyle vücut genelinde morarma
Pnömotoraks İçin Risk Grubunda Olanlar Kimlerdir?
- Zayıf yapılı kişiler
- 20-40 yaş aralığındaki erkekler
- Sigara içenler
- Akciğer hastalığı bulunanlar
- Bazı genetik hastalıkları olanlar (Örn; alfa-1 antitripsin eksikliği)
- Basınç farklılığına maruz kalan kişiler (Dalgıç, pilot, uçak yolcuları, dağ tırmanıcıları gibi)
- Suni solunum cihazına bağlı olan hastalar
Pnömotoraks Teşhisi Nasıl Konulur?
Acil durumlarda akciğer sönmesi teşhisi hayati bir durumdur. Teşhis konulması için hastanın öyküsü alınarak fiziki tedavisi yapıldıktan sonra aşağıdaki görüntüleme tekniklerinden yararlanılabilir:
Akciğer Röntgeni: En sık başvurulan yöntemdir. Hava kaçağının olup olmadığı ve varsa ne miktarda olduğu saptanabilir.
Bilgisayarlı Tomografi (BT): Göğüs boşluğunun detaylı olarak görüntülenmesini sağlar.
Arteriyel Kan Gazı: Yapılan bu kan testi ile kandaki oksijen, karbondioksit, bazı bileşenlerin oranları ve kanın asitlik düzeyi tespit edilir. Bu sayede kişideki solunum sıkıntısının derecesi anlaşılır.
Nabız Oksimetri: Kanın oksijenlenmesinin ortalamasını tespit eder.
Pnömotoraks Nasıl Tedavi Edilir?
Bu durumda yapılacak tedaviyi vakanın durumu belirler. Hayati bir problem arz etmeyen vakalarda hasta takip edilerek ona göre bir tedavi planlanır. Fakat tansiyon pnömotoraks gibi hayati durumlarda vakit kaybetmeden acil müdahale yapılması gerekir. Akciğer sönmesi durumda yapılabilecek tedavi uygulamaları şu şekilde sıralanabilir:
- Basit vakalarda kişi hekim gözetiminde takip edilir. Bu esnada göğüs boşluğunda biriken havanın kendi kendine emilmesi ve vücudun kendini onarması beklenir.
- Biriken havanın oranına bağlı olarak, iğne aspirasyonu veya toresentez uygulamalarından biri kullanılarak biriken hava şırınga ile boşaltılır ve ciğerin hava ile dolması beklenir.
- Açık pnömotoraks gibi şiddetli durumlarda ise hasta stabil bir hale getirilerek kaburgalarının arasında göğüs kafesine tüp takılır. Buradaki amaç göğüs altına dolan havanın boşaltılmasıdır.
- Tekrara eden pnömotoraks tablolarında hastanın tekrara atak geçirmemesi için çeşitli operasyonlar ile akciğer zarı akciğer dokusuna sabitlenir. Bu sayede olabilecek kaçaklar engellenmeye çalışılır.
- Büyük çaplı akciğer yaralanmalarında cerrahi operasyon uygulanarak hasar onarılır. Yanı sıra, anfizem ve hava kistleri gibi durumlarda da cerrahi uygulama yapılarak kistler çıkarılır.
Pnömotoraksın tam anlamıyla iyileşmesi 6-8 haftayı bulabilir. Akciğer büzüşmesi geçiren kişilerin normal kişilere göre bu durumu tekrar yaşama ihtimalleri de artar.
- Pnömotoraks tedavisi sonrası rahatsızlığın tekrarlamaması için kişilerin şu önlemleri alması gerekir:
- Amfizem ve hava kistlerine neden olduğu için sigara alışkanlığının bırakılması gerekir.
- Yüksek basınca yol açabilecek su altı dalışı ve uçakla seyahat gibi faaliyetlerin ertelenmesi gerekebilir. Bu anlamda hekime danışarak hareket edilmelidir.
- Bilinen bir akciğer sorunu bulunanların hekim gözetiminde hareket etmeleri ve tedavilere uymaları gerekir.
